ရခိုင္သမက္တက္

ရခိုင္သမက္တက္

ရခိုင္သမက္တက္
------------------
ရခိုင္အပ်ိဳလူပ်ိဳတိအရြယ္ေရာက္လွ်င္ လူငယ္ခ်င္းခ်စ္ႀကိဳက္၍ လက္ထက္မဂၤလာေဆာင္ျခင္းမ်ားဟိေရပိုင္ အမ်ားအားျဖင့္ မိဘမ်ားက အိမ္ေထာင္ဘက္ကို ရီြးခ်ယ္ပီးသည္မ်ားပါသည္။ ရခိုင္လူမ်ိဳးသည္ မိဘစကားကိုနာခံတတ္သူမ်ားျဖစ္သျဖင့္ မိဘမ်ား၏အစီအမံကိုလက္ခံတတ္ေလ့ဟိသည္။ သားသမီးမ်ားအခ်ိန္တန္အရြယ္ေရာက္လာလွ်င္ အိမ္ေထာင္ဖက္ကို အမ်ားအားျဖင့္မိဘမ်ားက ရြီးခ်ယ္ပီးေသာအေလ့သည္ ရခိုင္လူမ်ိဳးတြင္ ယခုေခတ္ခ်ိန္ထိေခတ္စားလွ်က္ဟိသည္။
ရွိရိုးအစဥ္အဆက္က်င့္သံုးလာခေသာ ရခိုင္လူမ်ိဳး႐ို႕၏လက္ထပ္္မဂၤလာပြဲဓေလ့သည္ ျမန္မာမ်ားႏွင့္မတူ ထူးျခားေသာဓေလ့ထံုးစံမ်ားျဖစ္သည္။

ရခိုင္ရိုးရာသမက္တက္

ရခိုင္ရိုးရာမဂၤလာေဆာင္မွာ ျမန္မာရိုးရာမဂၤလာေဆာင္ႏွင့္မတူ တမူထူးျခားသည္။ သမီးသွ်င္ (သတို႔သမီး) ႏွင့္ သမက္သွ်င္ (သတို႔သား) လက္္ထက္ထိမ္းျမားေသာမဂၤလာေဆာင္ပြဲကို ရခိုင္စကားတြင္ “သမက္တက္ပြဲ” ဟုေခၚသည္။ ေယာကၡမအိမ္သို႔ သမက္ကိုတင္ပို႔ရေသာေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊ လက္ထပ္ရန္လားရေသာေၾကာင့္လည္းေကာင္း “သမက္တက္” ဟုေခၚရျခင္းျဖစ္သည္။ သံတြဲ၊ ေက်ာက္ျဖဴ၊ မာန္ေအာင္ႏွင့္ အျခားေသာေဒသမ်ားတြင္ အနည္းငယ္ကြဲလြဲခ်က္ဟိသည္။

သမီးေတာင္းျခင္း

ပထမေယာက်္ားေခ်ဘက္မွ မိန္းမပ်ိဳကိုႀကိဳက္လွ်င္ အရပ္မွအမ်ိဳးသမီးႀကီးမွတဆင့္ေျပာၾကားၿပီး ရက္တည့္မတည့္ ဇာတာမ်ားယွဥ္ၿပီး စီးစစ္ရသည္။ ထို႔ေနာက္ ေကာင္းေသာရက္ကိုရီြးခ်ယ္ၿပီး စိစပ္ေၾကာင္းလမ္းျပဳလုပ္သည္။


စိစပ္ေၾကာင္းလမ္းျခင္းမဂၤလာ (အသြင္းႏွင္းျခင္း၊ ပန္းဆင္ျခင္း)


စိစပ္ေၾကာင္းလမ္းမဂၤလာပြဲကို သမီးသွ်င္အိမ္တြင္ျပဳလုပ္သည္။ ရွိဦးစြာ သမီးသွ်င္ထိုင္ရန္နီရာ၏လက္၀ဲလက္ယာဘက္တြင္ အမ်ိဳးသမီးအိမ္ေထာင္သည္ႏွစ္ဦး ထိုင္ရသည္။ ဆြီမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ဖိတ္ၾကားထားေသာအဂႏၶဳမ်ားက ယင္း႐ို႕၏ရွိတြင္ နီရာယူရသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ သမီးသွ်င္ထြက္မလာရသိမ့္။ သတ္မွတ္ထားေသာမဂၤလာအခ်ိန္ေရာက္ေသာအခါ သမက္သွ်င္ (သတိုးသား) ဘက္မွ ဆြီမ်ိဳးပရိတ္သတ္မ်ားလာေရာက္သည္။ လာေရာက္ေသာအခါ သမီးသွ်င္ကိုဆင္ျမန္းပီးရန္ ပန္းမ်ားႏွင့္စားစရာမုန္႔အခ်ိဳမ်ား၊ ေကာက္ညွင္းေပါင္းမ်ားကို ေငြဖလားထဲတြင္ ထံုးတမ္းစဥ္လာႏွင့္အညီထည့္၍ ယူလာရသည္။ ေငြဖလားဦးေရမွာလည္း မဂဏန္းအရြီတြက္တိုင္း ႀကိဳက္သလိုအသံုးျပဳႏုိင္သည္။ သမီးသွ်င္သည္ အမ်ိဳးသမီးအရံတဦးႏွင့္အတူထြက္လာၿပီး သတ္မွတ္ထားေသာနီရာတြင္ ထိုင္ရသည္။ ပန္းမ်ား၊မုန္႔မ်ားႏွင့္အတူ သမက္သွ်င္မိဘမ်ားထံမွ သမီးသွ်င္အား စိစပ္ေၾကာင္းလမ္းျခင္း ရခိုင္အခၚ (ကတိသစၥာျပဳျခင္း) အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ သားသွ်င္ဘက္မွ အမိ (သို႔မဟုတ္) အစ္မက မိမၼေခ်ကို ပန္းဆင္ပီးရသည္။

ထို႔ေနာက္္လက္၀တ္ရတနာမ်ားကို ေရႊက်ပ္ခ်ိန္ျဖင့္ပီးၿပီး အသြင္းပီးေဆာင္ရပါသည္။ ထိုရတနာဆင္ျမန္းျခင္း၊ သမီးသွ်င္အား ပန္းပန္ပီးျခင္းျပဳလုပ္သူကို သမီးသွ်င္က အရိုအေသျပဳကန္ေတာ့ၿပီးလွ်င္ စိစပ္မဂၤလာေအာင္ျမင္ပါေတာ့သည္။

မဂၤလာလက္ထပ္္မည့္နိရက္ကို ယင္းအခ်ိန္မွာပင္ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္ ညွိႏွဳိင္းေဆြးေႏြးသတ္မွတ္ရပါသည္။ ဆြီမ်ိဳးပရိသတ္မ်ားကို မဂၤလာရက္ေၾကျငာပီးရသည္။ ထို႔ေနာက္ ႄကြေရာက္လာေသာ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္ဆြီမ်ိဳးပရိသတ္မ်ားကို ဧည့္ခံေကြ်းမြီးရသည္။ စိစပ္ပြဲၿပီး၍ သမက္သွ်င္ဘက္မွျပန္က်ေသာအခါ သမက္သွ်င္ဘက္မွယူလာေသာ ေငြဖလားထဲမွမုန္႔အခ်ိဳမ်ားကို သမီးသွ်င္ဘက္မွလက္ခံယူၿပီးေနာက္ ယင္းဖလားထဲသို႔ သမီးသွ်င္ဘက္မွလည္း မုန္႔မ်ားကို ျပန္ထည့္ပီးရသည္။

လက္ထပ္္မဂၤလာပြဲ

လက္ထပ္္မဂၤလာပြဲတြက္ မဂၤလာပြဲတင္ကို တရက္ႀကိဳတင္ျပဳလုပ္ရသည္။ မဂၤလာပြဲတင္သည္ လက္ထပ္မဂၤလာပြဲအတြက္ ရွိဦးစြာေဆာင္ရြက္ရေသာ အလုပ္ျဖစ္သည္။ ယင္းပြဲကို သမီးသွ်င္အိမ္၌သာျပဳလုပ္ရသည္။ မဂၤလာပြဲနိေရာက္ေသာအခါ ယင္းနိမိုးထက္အရုဏ္တြင္ သမီးသွ်င္သမက္သွ်င္႐ို႕အား မိမိအိမ္မ်ားမွာပင္ ျမတ္စြာဘုရားအားဦးထိပ္ထား၍
ဘုန္းႀကီးငါးပါးအား မဂၤလာဆြမ္းကပ္ၿပီး မဂၤလာပရိတ္နာရသည္။ အဘိုးအေဘာင္လူႀကီးမိဘမ်ားကိုကန္ေတာ့၊ မဂၤလာစကားတတ္ကၽြမ္းသူမ်ားက နံ႔သာရည္မ်ားျဖင့္ပတ္ျဖန္းျခင္းမ်ားျပဳလုပ္ကာ မဂၤလာေျမွာက္ရသည္။ ပရိတ္နာရာတြင္ ပရိတ္ႀကီးမွာ လက္ထက္မဂၤလာပြဲအတြက္ အဓိကအေရးႀကီးဆံုးျဖစ္သည္။ ရွိဦးစြာ မဂၤလာစားပြဲငယ္ကို ပ်င္ဆင္ရသည္။

ယင္းစားပြဲတြင္ပါ၀င္ရမည့္အခ်က္မ်ားမွာ-

မဂၤလာေျမွာက္ျခင္း
မဂၤလာထမင္းပြဲပ်င္ဆင္ျခင္း

သီးသန္႔ျပဳလုပ္ထားေသာ မဂၤလာစားပြဲကိုစားပြဲခင္း၍ အေပၚတြင္စပါးျဖဴးထားသည္။ ျဖန္႔ႀကဲထားေသာစပါးေပၚတြင္ ဘဲဥပံုမဂၤလာႄကြီေလာင္ပန္းႀကီးတြင္ ေကာက္ညွင္းႏွင့္ထမင္းမ်ားထည့္၍ တင္ထားရသည္။ ယင္းထမင္းေပၚတြင္ ခ်က္ၿပီးသားၿခီလက္အမႊီးစံုေသာ ပုစြန္တုပ္ႀကီးႏွစ္ေကာင္၊ အမႊီးစံုအႀကီးခြံပါေသာ ငါးကန္သားႏွစ္ေကာင္၊ ဘဲဥႏွစ္လံုး၊ ေျမာက္ဥ (ေခၚ) ကင္းစြန္းဥႏွစ္ဥႏွင္႔ အခြံႏႊာၿပီးေသာႏွပ်ိဳးသီးႏွစ္လံုးစီျဖင့္ ပ်င္ဆင္ထားရသည္။ ငါး၊ ပုစြန္၊ ဥ၊ သီးႏွံစပါးေပါႄကြယ္စီရန္ အတိတ္နမိတ္ယူထားျခင္းျဖစ္သည္။ စပါးမ်ားထဲတြင္ ေရႊဒဂၤါး၊ ေငြဒဂၤါးမ်ားျမွပ္ႏွံထားရသည္။ ေရႊေငြပြားမ်ားေအာင္ ရည္ရြယ္ျခင္းျဖစ္သည္။

သမီးသွ်င္ထိုင္ေသာနီရာလက္ယာဘက္တြင္ ရီစင္အိုးဟုေခၚေသာ ႀကီးအိုးငယ္ႏွစ္လံုးတင္ထားရသည္။ ႀကီးအိုးအျပင္ဘက္ပတ္လည္ကို မဂၤလာပရိတ္ျခည္ျဖင့္ ပတ္ထားပီးရသည္။ ႀကီးအိုး၌ရီထည့္ထားၿပီး သၿပီပန္း၊ အခ်ိန္ခါေကာင္းသတ္မွတ္ေသာစာရြက္ (အခါစာ) ႐ို႕ကို ထိုးထားရသည္။

ထမင္းေလာင္ပြန္း၏လက္၀ဲဘက္တြင္ ေလာင္ပြန္းငယ္မ်ားတင္ၿပီး ယင္းေလာင္ပြန္းငယ္အသီးသီးတြင္ ၾကက္တေကာင္လံုးအူအသဲစံုစြာ ငရုတ္သီးမပါဘဲ ခ်က္ရသည္။ ပုစြန္တုပ္ကို အေကာင္မပ်က္ေက်ာ္ရသည္။ ေရႊဖရံုသီးခ်က္ထည့္ရသည္။ က်န္ေလာင္ပြန္းႏွစ္ခုတြင္ ၾကက္ႏွင့္ပုစြန္ပဲ ထည့္ရသည္။ ၾကက္ႏွစ္ေလာင္ပြန္း၊ ပုစြန္ႏွစ္ေလာင္ပြန္း၊ ေရႊဖရံုသီးႏွစ္ေလာင္ပြန္းျဖစ္သည္။ မဂၤလာလက္ဆံုထမင္းပြဲတြင္ ငကန္သား (အႀကီးဟိေသာငါး)၊ ၾကက္သား၊ ဘဲဥ၊ ပုစြန္၊ ေျမာက္ဥ၊ ကင္းစြန္းဥ၊ ခ်ိဳင္ေပါင္ဟင္းမ်ားထည့္ထားသည့္ ဟင္းဇားပန္းကန္ကတဖက္္ ထားဟိသည္။ ပုစြန္ဆိုလွ်င္ ႏွခြမ္းမႊီးမွ်င္မျပတ္စီရ။ အက်ိဳးအပဲ့အနာအဆာမ်ားမပါစီရန္ အထူးဂရုျပဳရသည္။

ဤမဂၤလာစားပြဲကို မဂၤလာေဆာင္မည့္နီရာတြင္ထားဟိၿပီး မဂၤလာေျမွာက္ျခင္းျပဳလုပ္ရသည္။ အညႊန္႔ဟိေသာအမ်ိဳးသမီးက သမက္သွ်င္အိမ္မွ ဆန္ႏို႔ဆီဗူးႏွစ္ဗူး၊ ေလးဗူး၊ ေျခာက္ဘူးစသျဖင့္ စံုဂဏန္းကို သမီးသွ်င္အိမ္သို႔လားပို႔ကာ သမီးသွ်င္အိမ္မွဆန္မ်ားႏွင့္ေရာၿပီး အညႊန္႔ဟိေသာအမ်ိဳးသမီးက မဂၤလာလက္ဆံုထမင္းပြဲအတြက္ ခ်က္ရသည္။
အညႊန္႔ဟိေသာအမ်ိဳးသမီးဆိုသည္မွာ လူပ်ိဳအပ်ိဳလက္ထပ္ၿပီး မကဲြမကြာေမာင္ႏွံစံုအတူတကြနီထိုင္၍ သားသမီးတေယာက္တလီမွ ပ်က္စီးျခင္းမဟိေသာ “အိမ္္ေထာင္သွ်င္မ” ကိုဆိုလိုသည္။

အထက္ပါ မဂၤလာပြဲပ်င္ဆင္ျခင္းအလုပ္ကို ဘုန္းႀကီးမႄကြမီွ ပ်င္ဆင္ထားရသည္။ ဘုန္းႀကီးႄကြလာၿပီး ပရိတ္နာသည့္အခါ မဂၤလာစားပြဲမွာ ဘုန္းႀကီးမ်ားရွိတြင္ တည္ဟိနီရမည္။ ယင္းမဂၤလာစားပြဲရွိတြင္ သမီးသွ်င္က အမ်ိဳးသမီးႏွစ္ဦး လက္၀ဲလက္ယာရံ၍ ထိုင္ရသည္။ ထိုအရံအမ်ိဳးသမီးႏွစ္ဦးမွာ သမီးသွ်င္မြီးရက္ႏွင့္ နိနံသင့္သူမ်ားျဖစ္သည္။ ရွိဦးစြာသီလခံယူၿပီးလွ်င္ ပရိတ္ႀကိဳးျဖင့္ စည္း၀ိုင္းခ်သည္။

သမီးေစာင့္ျခင္း

သမက္တက္သည့္နိ မိုးထက္ကိုးခ်က္တီးခန္႔တြင္ သမီးသွ်င္ႏွင့္ရင္းႏွီးေသာ မိတ္ဆြီကုလိေမၼေခ်မ်ား၊ ဆြီမ်ိဳးမ်ားကို ထမင္းေကၽြးရသည္။ သမီးသွ်င္မွာ အလွပဆံုး၀တ္စားဆင္ယင္ကာ နိသင့္နံသင့္အပိ်ဳရံႏွစ္ေယာက္ လက္၀ဲလက္ယာရံလွ်က္ မဂၤလာေဆာင္မည့္နီရာတြင္ထိုင္၍ ဧည့္ခံရသည္။

သမက္တက္ျခင္း

သမက္သွ်င္ဘက္မွ သမီးသွ်င္ဘက္သို႔လားေသာအခါ သမက္သွ်င္အဖ၊ အဘိုး၊ ဆြီမ်ိဳး သက္ႀကိး၀ါႀကီးမ်ားက ရွိမွဦးေဆာင္လာလတ္ၿပီး အမိ၊ အေဘာင္စေသာသက္ႀကီး၀ါႀကီးမိမၼမ်ားက ေနာက္မွလိုက္ရသည္။ ထို႔ေနာက္ အုပ္ထမ္းသူအညြန္႔မိမၼမ်ားက တေယာက္ခ်င္းတန္းစီ၍ ေလွ်ာက္ရသည္။ အုပ္ထမ္းသူမ်ားမွာ မိမၼေခ်ာမိန္းမလွမ်ားျဖစ္သည္။ ရွိဆံုးမွအညြန္႔ပန္းအုပ္ကို သမက္သွ်င္၏အစ္မ (သို႔မဟုတ္) ဆြီမ်ိဳးရင္းခ်ာထဲက ထမ္းရသည္။ ေနာက္အုပ္မ်ားတြင္ မုန္႔အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ႏွပ်ိဳးသီးမ်ားထည့္ကာ ထမ္းလာရသည္။ အုပ္ထမ္းသူမ်ားအတြက္လက္ေဆာင္အျဖစ္ ပု၀ါပိုင္းမ်ားကို အုပ္မ်ားတြင္ခ်ိဳင္ေႏွာင္ထားဟိသည္။ အုပ္မ်ားကို သမက္သွ်င္တတ္ႏိုင္သည့္အေလွ်ာက္ (၇) အုပ္ (၉) အုပ္ထားဟိသည္။

အုပ္ထမ္းသူမ်ား၏ေနာက္နားတြင္ သမက္သွ်င္အဖြဲ႕ပါသည္။ သမက္သွ်င္၏ဦးေသွ်ာင္ႏွင့္ ရီစင္အိုးကို ရွိကသယ္ယူလာရၿပီး သမက္သွ်င္မွာ ေခါင္းေပါင္း၊ ပန္းေဖာ္ေတာင္ရွည္ပုဆိုး၊ လိုင္ေထာင္အကၤ်ီ၊ ရင္ဖံုးျပင္ခံအင္းက်ီမ်ားကို၀တ္ဆင္ကာ ဓားရွည္လြယ္သူ၊ ယပ္ရွည္ကိုင္သူမ်ားျခံရံလွ်က္ လိုက္ပါလာရသည္။ ၄င္း႐ို႕၏ေနာက္တြင္ သမက္သွ်င္၏အေပါင္းအေဖာ္မ်ားမွာ ေတတၱာႏွင့္အိပ္ရာလိပ္မ်ားကို သယ္ေဆာင္လာလတ္ၿပီး ဗံု၊ လင္ခြင္း၊ ပုလီတီးမွဳတ္သူမ်ားႏွင့္ တေပ်ာ္တပါးတီးမႈတ္လိုက္ပါလာရသည္။

သမီးသွ်င္အိမ္ေရာက္သည့္အခါ သမီးသွ်င္မိဘဆြီမ်ိဳးမ်ားကဆီးႀကိဳ၍ဧည့္ခံၿပီး နီရာထိုင္ခင္းမ်ားပီးသည္။ ရွိဦးစြာအညြန္႔အုပ္ထမ္းသူက အညြန္႔အုပ္ႏွင့္အတူပန္းဆင္ပီးရန္ သမီးသွ်င္အနားနီရာယူရသည္။ က်န္အုပ္မ်ားကို သမီးသွ်င္အိမ္မွလက္ခံယူ၍ နီရာခ်ထားသည္။ သမက္သွ်င္ဘက္မွသယ္ေဆာင္လာေသာ မဂၤလာရီစင္အိုးကိုလည္း မဂၤလာစားပြဲေပၚတြင္ သမီးသွ်င္၏ရီစင္အိုးႏွင့္အတူ ထားရသည္။ အညြန္႔အုပ္ထမ္းလာသူ သမက္သွ်င္၏အစ္မဆြီမ်ိဳးမ်ားက သမီးသွ်င္ကို ပန္းဆင္ပီးရသည္။ အညြန္႔အုပ္တြင္ ရာသီအလိုက္ပန္းမ်ားပါလာရသည္။

ဥပမာ-
ႏွင္းပန္း အီးခ်မ္းစီရန္
ႏွင္းဇီပန္း မႊီးႀကိဳင္လန္းဆန္းစီရန္
သဇင္ပန္း သန္႔ယွင္းစင္ၾကည္စီရန္
အခ်စ္တရာ (အခ်ပ္တရာ) ပန္း အခ်စ္အႏွစ္တရာတိုင္စီရန္
စံကားပန္း စံစားရစီရန္

ပန္းမ်ားပန္းကံုးမ်ားကို တစံုစီအညြန္႔အုပ္တြင္ထည့္ယူလာရသည္။ ပန္းဆင္ပီးသူက ပန္းမ်ားကို တစံုစီ ငါးစံုဆင္ျမန္းပီးရသည္။ ဆံထံုးထဲတြင္လည္း ပန္းကံုးမ်ားထိုး၍ ပန္းပန္ပီးရသည္။ ထို႔ေနာက္ သမီးသွ်င္ကိုေသွ်ာင္ေဆာင္းပီးၿပီး မ်က္ႏွာကိုဖံုးအုပ္ထားရသည္။ သမီးသွ်င္ကိုပန္းပန္ဆင္ၿပီးေနာက္ သမက္သွ်င္ကို အိမ္ထဲသို႔၀င္စီသည္။ အ၀င္တြင္ သမီးသွ်င္၏ညီမအပိ်ဳမ်ားက ၿခီဆီး၍ေငြေတာင္းခံသည္။ လူပ်ိဳရံမ်ားက စ်ီးဆစ္ျခင္းျဖင့္ အေခ်အတင္ေျပာဆိုရသည္။ လူပ်ိဳရံ၊အပ်ိဳရံမ်ား တစိတေစာင္းေျပာဆိုရသျဖင့္ ေပ်ာ္စရာေကာင္းသည္။ အိမ္ေပၚသို႔ေရာက္ေသာအခါ သမက္သွ်င္ကို ရီတခြက္တိုက္ရသည္။ ထို႔ေနာက္ သမက္သွ်င္ကို သမီးသွ်င္၏ညာဘက္တြင္ နီရာယူစီၿပီး ေသွ်ာင္ေဆာင္းပီးရသည္။ ထိမ္းျမားပီးသူမ်ားက မဂၤလာစားပြဲေပၚဟိ မဂၤလာထမင္းပြဲကိုလည္းေကာင္း၊ ရီစင္အိုးမ်ားကိုလည္းေကာင္း (၇) ပတ္၊ (၉) ပတ္ပတ္ထားေသာ ပရိတ္ျခည္မွ်င္ကြင္းမ်ားျဖင့္ တမ်ိဳးတစံုက်စီ ရစ္ပတ္ပီးရသည္။ ထို႔ေနာက္ ေမာင္ႏွံအစံုအပါအ၀င္ မဂၤလာစားပြဲ၊ အိပ္ရာလိပ္၊ ေတတၱာမ်ားအားလံုးကို ပရိတ္ျခည္မွ်င္မ်ားျဖင့္ရစ္ပတ္ပီးရသည္။ ထို႔ေနာက္ သမက္သွ်င္၏ညာလက္ႏွင့္ သမီးသွ်င္၏ညာလက္ကိုေပါင္း၍ ျခည္မွ်င္မ်ားျဖင့္ ရစ္ပတ္ပီးရသည္။

လက္ထပ္ပီးသည့္အမ်ိဳးသမီးႀကီးမ်ားက ေမာင္ႏွံစံုကို ေအာင္သၿပီခက္ျဖင့္ ရီစင္အိုးႏွစ္စံုေပါင္းစပ္ထားေသာ ရီစင္မ်ားျဖန္းကာ ဆုေတာင္းမိတၱာပို႔ရသည္။ ဆက္လက္၍ သမတ္သွ်င္ႏွင့္သမီးသွ်င္လက္မ်ားကိုေပါင္းၿပီး ရီစင္သြန္းေလာင္းရသည္။ သမီးသွ်င္လက္ကိုေအာက္တြင္ထားၿပီး သမက္သွ်င္လက္ကိုအေပၚမွာ ထားရသည္။ အခ်ိဳ႕မွာ သမက္သွ်င္လက္ကိုေအာက္ကလွန္ၿပီး သမီးသွ်င္လက္ကို အထက္ကေမွာက္သည္။ အဓိပၸါယ္မွာ သမက္သွ်င္က သမီးသွ်င္ကို ညာလက္ျဖင့္ေတာင္းဆိုျခင္းကို သမီးသွ်င္က ညာလက္ျဖင့္လက္ခံျခင္းသေဘာ၊ သမက္သွ်င္က သမီးသွ်င္ကို တသက္လံုးေစာင့္ေယွာက္ ေထာက္ပံတာ၀န္ယူလားမည္ဟူေသာ သေဘာကိုေဆာင္သည္။

မိဘကန္ေတာ့ျခင္း

သမီးသွ်င္ရွိတြင္ သမက္သွ်င္ဖခင္၊ သမက္သွ်င္ရွိတြင္ သမီးသွ်င္ဖခင္႐ို႕က နီရာယူရသည္။ သမီးသွ်င္သမက္သွ်င္႐ို႕က ဖခင္ႏွစ္ဦးရံုလာေသာတဘက္ျဖဴထဲသို႔ ထမင္းခုႏွစ္ဆုပ္တၿပိဳင္တည္းထည့္ပီးျခင္း၊ မိခင္မ်ားအားလည္း ထမင္းခုႏွစ္ဆုပ္ တၿပိဳင္တည္းထည့္ပီးျခင္းသည္ မိဘႏွစ္ပါးကိုကန္ေတာ့ျခင္းသေဘာျဖစ္သည္။

လက္ဆံုစားျခင္း

မိဘမ်ားကိုကန္ေတာ့ၿပီးေနာက္ ေမာင္ႏွံစံုက မဂၤလာထမင္းကို ခုႏွစ္ဆုပ္စီလက္ဆံုစားရသည္။ စားေသာက္ၿပီး ေငြဖလားတြင္အတူလက္ဆီးရသည္။

လက္ဖြဲ႕ျခင္း

ထမင္းလက္ဆံုစားၿပီးေနာက္ မိဘဆြီမ်ိဳးမိတ္ဆြီမ်ားက သမီးသွ်င္သမက္သွ်င္ရွိ ေငြဖလားႏွစ္ခုထဲသို႔ လက္ဖြဲ႕ေငြမ်ားထည့္ရသည္။ လက္ဖြဲ႕လက္ခံၿပီးေသာဖလားကို္ သမက္သွ်င္က သမီးသွ်င္ကိုအပ္ရသည္။ သမီးသွ်င္ကကန္ေတာ့၍ လက္ခံယူရသည္။

ေသွ်ာင္ခ်ေသွ်ာင္တင္

သမက္သွ်င္က မိမိေသွ်ာင္ကိုခၽြတ္၍ စားပြဲေပၚတင္ထားၿပီးလွ်င္ သမီးသွ်င္၏ေသွ်ာင္ကိုခၽြတ္ယူကာ မိမိ၏ေသွ်ာင္ကိုေဆာင္းပီးရသည္။ ေသွ်ာင္တင္ေသွ်ာင္ခ်ျပဳလုပ္စဥ္ သမီးသွ်င္က သမက္သွ်င္ကို ရွိခိုးရသည္။ ေသွ်ာင္တင္ေသွ်ာင္ခအျဖစ္ သမက္သွ်င္က သမီးသွ်င္ကို ေငြလက္ဖြဲ႕သျဖင္႔ သမီးသွ်င္ကကန္ေတာ့ၿပီး လက္ခံရယူရသည္။ မဂၤလာအခမ္းအနားပြဲအၿပီးတြင္ ထြက္ခြာခြင့္ရရန္ သမက္သွ်င္က သမီးသွ်င္ဘက္မွအပ်ိဳရံလူပ်ိုရံမ်ားက ေရႊႀကိဳးတားထား၍ ႀကိဳးတားခပီးရသည္။ ေနာက္ဆံုးခန္း၀င္ခ ပီးေဆာင္ရသည္။

အိမ္ျပန္လည္ျခင္း

သမက္တက္ၿပီး (၇) ရက္နိတြင္ သမီးသွ်င္သမက္သွ်င္မ်ားသည္ သမက္သွ်င္၏မိဘအိမ္သို႔ မိုးထက္မွစ၍လည္ရသည္။ သမက္သွ်င္၏မိဘ၊ အဘိုးအေဘာင္မ်ားကို သမီးသွ်င္၊ သမက္သွ်င္႐ို႕က ကန္ေတာ့ရသည္။ ညဇာစားၿပီးမွျပန္ရသည္။ သို႔ျဖင့္ ၾကင္စဦးဇနီးေမာင္ႏွံႏွစ္ဦးသည္ အိုးအိမ္တည္ေထာင္ကာ တလင္တမယားစနစ္ျဖင့္ တသက္လံုးေပါင္းေဖာ္ရေတာ့သည္။

ရခိုင္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ မဂၤလာပြဲကို ၀ါတြင္းႏွင့္ျပာသိုလမ်ားတြင္ ေယွာင္ၾကည္ေလ့ဟိၿပီး တေပါင္းတန္ခူးလမ်ားတြင္ အမ်ားဆံုးက်င္းပျပဳလုပ္သည္။ ျပာသိုလတြင္ မဂၤလာေဆာင္က အိမ္ေထာင္စီးပြားေရးမျဖစ္ဘဲ မြဲျပာက်တတ္သည္ဟု အယူဟိသည္။ ရခိုင္ဓေလ့ထံုးတမ္းစဥ္လာအရ မဂၤလာပြဲႏွင့္ပတ္သက္၍ လိုက္နာရမည့္စည္းကမ္းခ်က္မ်ားစြာဟိသည္။ ထိုခ်မွတ္ထားေသာစည္းကမ္းခ်က္မ်ားကိုလိုက္နာၿပီး လက္ထပ္မဂၤလာပြဲသည္ ပကာသနမဖက္ အရိုးခံသက္သက္ျဖင့္ ရိုးရာမပ်က္ခ်စ္ျမတ္ႏိုးစရာျဖစ္သည္။ ရခိုင္လူမ်ိဳး႐ို႕၏ခ်စ္စရာေကာင္းေသာဓေလ့၊ တမူထူးျခားေသာ မဂၤလာအယူအဆမ်ားျဖစ္သည္။

က်မ္းကိုးကားစာအုပ္မ်ား
သားခ်င္းမ်ားအေၾကာင္းတေစ့တေစာင္း (ေမာင္ေအာင္မြန္)
ျပည္ေထာင္စုသားမ်ား၏ရိုးရာလက္ထပ္မဂၤလာပြဲဓေလ့မ်ား
(တကၠသိုလ္သွ်င္သီရိ)
ျမတ္ပန္းသဇင္ ရခိုင္အမ်ိဳးသမီးအသင္း (ရန္ကုန္)၂၀၀၇ ထုတ္
http://arakanmagazine.blogspot.com/2009/04/blog-post_5170.html